Carbon accounting, koolstof boekhouding, is essentieel voor bedrijven die hun uitstoot van broeikasgassen (GHG) willen meten, beheren en verminderen. Maar de keuze van de methode kan een grote invloed hebben op de nauwkeurigheid en bruikbaarheid van de emissiegegevens – en daarmee op de betrouwbaarheid van de uitkomst van je CO2-voetaf drukberekening. In dit artikel bekijken we de drie belangrijkste methoden voor koolstofboekhouding: spend-based data, activity-based data, en electriciteitsreportage (market- vs. location-based), inclusief de voordelen, beperkingen en beste toepassingsscenario’s.
Wist je dat wij het Hedgehog Carbon Platform hebben ontwikkeld, een zeer gebruiksvriendelijke tool om de CO2-voetafdruk van jouw bedrijf te meten?
Lees meer over het Hedgehog Carbon Platform.
1. Spend-based carbon accounting: een brede schatting
Spend-based koolstofboekhouding berekent de emissies door gemiddelde emissiefactoren per sector toe te passen op je financiële uitgaven. Met andere woorden, het schat je CO2-voetafdruk op basis van hoeveel geld je uitgeeft aan verschillende goederen en diensten.
Deze methode is gebaseerd op environmentally extended input-output (EEIO) modellen, die zijn afgeleid van nationale economische- en milieu-data. Er bestaan verschillende databases met spend-based emissiefactoren.
Hoe werkt het?
- Een bedrijf analyseert zijn financiële transacties, zoals inkoopgegevens.
- Elke uitgavencategorie (bijvoorbeeld kantoorbenodigdheden, transport, grondstoffen) wordt gekoppeld aan een emissiefactor.
- De totale emissies worden geschat door de uitgaven te vermenigvuldigen met de bijbehorende emissiefactor.
Deze methode is vooral nuttig om snel een inschatting te maken van de koolstofvoetafdruk van een bedrijf, vooral wanneer gedetailleerdere gegevens niet beschikbaar zijn.
Beste toepassingsscenario: een eerste screening van emissie-hotspots, hoogover bedrijfsrapportage of vroege stadia van CO2-voetafdrukberekening.
Voordelen van deze methode
- Eenvoudig te implementeren. Vereist minimale gegevensverzameling, aangezien de meeste bedrijven al financiële gegevens bijhouden.
- Geeft een breed overzicht. Helpt bij het identificeren van de belangrijkste emissiebronnen en het prioriteren van verbeteringsgebieden.
- Nuttig voor bedrijven die net beginnen met koolstofboekhouding. Deze methode is een goed startpunt voor organisaties zonder geavanceerde dataverzamelingsprocessen.
Nadelen van deze methode
- Lage nauwkeurigheid. Deze methode gaat ervan uit dat emissies evenredig zijn aan de uitgaven, wat niet altijd zo is. Sterker nog, vaak is het tegenovergestelde waar: goedkoop geproduceerde producten kunnen juist een enorme milieu-impact hebben.
- Ineffectief voor het volgen van emissiereducties. Een bedrijf dat betere prijzen onderhandelt of minder uitgeeft aan een product, kan in de berekening een lagere uitstoot laten zien, terwijl de werkelijke koolstofvoetafdruk gelijk blijft of zelfs stijgt.
- Moeilijk om emissies nauwkeurig te volgen. Bij spend-based emissiefactoren worden verschillende producten samengevoegd in één categorie (zoals de algemene categorie "elektronische producten"), waardoor het lastig is om precies te bepalen waar de impact vandaan komt en hoe deze te verminderen.
- Risico op overschatting. Spend-based methoden passen vaak hogere emissiefactoren toe om onzekerheden in de data te compenseren.
Voorbeeldscenario spend-based carbon accounting
Een bedrijf koopt grondstoffen bij twee verschillende leveranciers. Een van de leveranciers biedt een korting, waardoor de totale financiële uitgaven van het bedrijf dalen. Als het bedrijf spend-based carbon accounting gebruikt, zullen de gerapporteerde emissies afnemen—zelfs als dezelfde hoeveelheid materiaal wordt gebruikt en de werkelijke emissies onveranderd blijven.
2. Activity-based carbon accounting: data-gedreven precisie
In tegenstelling tot spend-based accounting, maken activity-based methoden gebruik van daadwerkelijke operationele data om emissies te berekenen. Deze methode meet op basis van fysieke activiteiten in plaats van financiële transacties, waardoor de uitkomsten veel nauwkeuriger zijn voor het volgen van emissies en het plannen van reducties.
Hoe het werkt
- Een bedrijf verzamelt gegevens over brandstofverbruik, elektriciteitsgebruik, transportafstanden of materiaalgewicht.
- Elke activiteit wordt gekoppeld aan een activity-based emissiefactor (afkomstig uit milieudatabases, bijvoorbeeld kg CO₂ per kWh elektriciteitsverbruik of per liter verbruikte diesel).
- De emissies worden berekend op basis van de daadwerkelijke materialen, gewichten en het gebruik, wat zorgt voor een veel nauwkeurigere meting.
De activity-based methode is essentieel voor bedrijven die een nauwkeurige berekening van hun koolstofvoetafdruk nodig hebben, omdat deze methode emissies baseert op daadwerkelijke operationele activiteiten in plaats van financiële schattingen.
Beste toepassingsscenario: bedrijven met duurzaamheidsdoelstellingen, organisaties die emissiereducties willen volgen, of bedrijven die zich voorbereiden op regelgeving rondom rapportage.
Voordelen van deze methode
- Hoge nauwkeurigheid. De activity-based methode weerspiegelt de daadwerkelijke emissies in plaats van financiële benaderingen.
- Mogelijkheid tot effectieve reductiestrategieën. Hiermee kunnen bedrijven verbeteringen in zetten zoals efficiëntie-maatregelen, de overstap naar hernieuwbare energie en operationele veranderingen.
- In lijn met naleving van rapportagevereisten. Veel duurzaamheidskaders (zoals het GHG Protocol en de Science-Based Targets initiative) geven de voorkeur aan activity-based data vanwege de hogere nauwkeurigheid.
Nadelen van deze methode
- Meer data-intensief. Deze methode vereist dat bedrijven specifieke operationele data verzamelen en inzetten.
- Vereist gestructureerde data-verzamelingsprocessen. Organisaties moeten zorgen voor een nauwkeurige en consistente registratie van brandstof-, energie- en materiaalverbruik.
- Mogelijke gaten in de data. Als leveranciers of derde partijen geen gedetailleerde activiteits-data verstrekken, moeten bedrijven mogelijk op schattingen vertrouwen. En dit kan de nauwkeurigheid verminderen.
Voorbeeldscenario: activity-based carbon accounting
Een logistiek bedrijf wil de uitstoot van transportemissies verminderen. Als het bedrijf gebruik zou maken van spend-based carbon accounting, zou het de emissies berekenen op basis van de uitgaven aan brandstof. Dit betekent dat de gerapporteerde emissies kunnen fluctueren door marktafhankelijke brandstofprijs-wijzigingen, in plaats van door daadwerkelijke verminderingen in brandstofverbruik of verbeteringen in vloo-tefficiëntie.
Stel bijvoorbeeld dat de brandstofprijzen sterk dalen. De spend-based berekening zou dan een daling in emissies laten zien, zelfs als het bedrijf precies dezelfde hoeveelheid brandstof heeft verbruikt en dezelfde hoeveelheid CO₂ heeft uitgestoten.
Omgekeerd kunnen de emissies hoger lijken als de brandstofprijzen stijgen, zelfs als het bedrijf maatregelen heeft genomen om de brandstofefficiëntie te verbeteren.
Door gebruik te maken van activity-based carbon accounting kan het bedrijf in plaats daarvan het daadwerkelijke brandstofverbruik in liters, de afgelegde afstanden in kilometers en de gebruikte voertuigtypen bijhouden.
Dit stelt het bedrijf in staat om datagestuurde beslissingen te nemen over vloot-upgrades, alternatieve brandstoffen en logistieke strategieën, wat uiteindelijk leidt tot effectievere en beter verifieerbare emissiereducties.
Lees deze klantcase over hoe CCV hun koolstofvoetafdruk berekende met de activity-based methode: https://www.hhc.earth/knowledge-base/articles/case-ccv-calculating-carbon-footprint-with-activity-based-data.
3. Market-based vs. location-based carbon accounting voor elektriciteitsemissies
Voor Scope 2-emissies (indirecte emissies van ingekochte elektriciteit) zijn er twee methoden voor carbon accounting:
- Location-based methode: gebruikt de gemiddelde emissiefactor van het regionale elektriciteitsnet waar het verbruik plaatsvindt. Voor een bedrijf in Amsterdam betekent dit bijvoorbeeld dat de berekening wordt gebaseerd op het dominante elektriciteitsnetwerk in de stad.
Belangrijk om te weten: dit is niet per se de exacte elektriciteit die jouw bedrijf gebruikt. Je kunt bijvoorbeeld zelf groene stroom gebruiken, terwijl de locatie-gebaseerde emissiefactor wordt berekend op basis van een mix die grotendeels grijze stroom bevat. - Market-based methode weerspiegelt de emissies die specifiek samenhangen met jouw elektriciteitsleverancier of contractuele aankopen (zoals hernieuwbare energiecertificaten of stroomafnameovereenkomsten). Deze methode biedt een hogere nauwkeurigheid, omdat deze specifiek betrekking heeft op jouw daadwerkelijke elektriciteitsverbruik.
Hoe het werkt
- Location-based emissies worden berekend met behulp van regionale elektriciteitsnetfactoren (bijvoorbeeld de nationale energiemix).
- Market-based emissies worden berekend met leverancier-specifieke data of hernieuwbare energiecontracten.
De GHG Protocol Scope 2 Guidance , de officiële standaard voor carbon accounting, vereist dat bedrijven afhankelijk van hun operationele context emissies rapporteren met behulp van de location-based methode, de market-based methode of beide.
Wanneer kies je voor de location-based methode?
Voor bedrijven die uitsluitend actief zijn in markten waar geen product- of leverancierspecifieke data beschikbaar is (zoals elektriciteitscontracten, hernieuwbare energiecertificaten (RECs) of stroomafnameovereenkomsten (PPAs)), moet uitsluitend de location-based methode worden toegepast.
Voorbeeldscenario location-based benadering
Een bedrijf opereert uitsluitend in een land waar geen formele opties bestaan voor de inkoop van hernieuwbare energie. Omdat het geen elektriciteit kan afnemen van een leverancier met een lage CO₂-uitstoot en geen RECs kan verkrijgen, moet het zijn Scope 2-emissies berekenen en rapporteren met de location-based methode, waarbij de gemiddelde emissiefactor van het regionale elektriciteitsnet wordt gebruikt.
Wanneer kies je voor zowel de market-based als location-based methode?
Bedrijven die actief zijn in markten waar product- of leverancierspecifieke gegevens beschikbaar zijn (zoals de Europese Economische Ruimte, de VS, Australië, Japan, India en de meeste Latijns-Amerikaanse landen), zijn verplicht om Scope 2-emissies op beide manieren te rapporteren.
Voorbeeldscenario market-based en location-based carbon accounting
Een multinational heeft vestigingen in zowel Duitsland (waar hernieuwbare energiecertificaten beschikbaar zijn) als Thailand (waar geen market-based instrumenten bestaan):
- In Duitsland koopt het bedrijf 100% hernieuwbare elektriciteit in via een gecertificeerde PPA.
- In Thailand gebruikt het elektriciteit van het net zonder hernieuwbare inkoopopties.
Bij de rapportage van Scope 2-emissies:
- Duitsland: De market-based methode weerspiegelt de vrijwel nul-emissies door de PPA, terwijl de location-based methode de emissiefactor van de Duitse netmix rapporteert.
- Thailand: Omdat er geen contractuele instrumenten beschikbaar zijn, gebruiken beide methoden de location-based emissiefactor, wat leidt tot identieke resultaten.
Vergelijking tussen de market-based en location-based methoden
Market-based
- Voordelen: Erkent investeringen in hernieuwbare energie (PPA's, RECs), sluit aan bij duurzaamheidsdoelstellingen van bedrijven.
- Nadelen: Vereist leverancier-specifieke gegevens, die niet altijd beschikbaar zijn.
Location-based
- Voordelen: Weerspiegelt de daadwerkelijke elektriciteitsmix van het net, gestandaardiseerde aanpak.
- Nadelen: Maakt geen onderscheid tussen bedrijven die investeren in hernieuwbare energie en bedrijven die standaard netstroom gebruiken.
Je carbon accounting methode kan over de loop van de tijd veranderen
Carbon accounting is een proces van voortdurende verbetering. De meeste bedrijven beginnen met spend-based schattingen, omdat dit de eenvoudigste optie is. En dit is een uitstekende methode om te starten en inzicht te krijgen in de emissie-hotspots binnen je organisatie, vooral bij ingekochte goederen.
En naarmate de datakwaliteit verbetert, zorgt de overstap naar activity-based accounting voor grotere nauwkeurigheid - en betere besluitvorming - bij het verminderen van emissies.
We zien dit vaak bij onze klanten: zodra ze vertrouwd raken met carbon accounting, groeit de interesse in nóg nauwkeurigere inzichten.
Door de kwaliteit van je carbon accounting te verbeteren, kun je realistische duurzaamheidsdoelen stellen, de voortgang effectief volgen en onderbouwde beslissingen nemen voor langetermijnemissiereducties.
Wil je jouw carbon accounting methode verfijnen? Neem contact op met onze duurzaamheidsexperts voor advies op maat.
